اختلال شخصیت پارانوئید، نشانه‌های تشخیص و راه درمان آن

اختلال شخصیت پارانوئید ، یکی ازاختلال‌های شخصیت است که خیلی ضروری است با آن آشنا شوید چرا که اختلال پارانوئید گاها موجب خطرات و مشکلات شدیدی خواهد شد.

شخصیت، شامل الگوهای بادوام شناخت، هیجان و رفتار است، که تا پایان زندگی ثابت می‌ماند. اما، هنگامی که فرد الگوهای ناسازگارانه را در زندگی خود بر‌می‌گزیند،اختلال شخصیت شکل می‌گیرد.این الگو‌ها بر‌اساس تجربیات درونی و رفتار‌های آموخته شده، در دوران جوانی و نوجوانی شکل گرفته است. این الگوهای ناسازگارانه حداقل در دو زمینه آشکار می‌شوند: شناخت، هیجان‌پذیری، عملکرد بین‌فردی و کنترل تکانه.

تعریف و حالات اصلی اختلال پارانوئید

فرد مبتلا به بیماری پارانوئید (سوء ظن همراه با توهم) به زمین و زمان شک دارد، و احساس میکند همه اتفاقات دورو بر او جز ضرر برای او چیزی نخواهد داشت . افراد شکاک همیشه در حال پرسیدن سوالات عجیب غریب هستند مثلا:

می پرسند ان فرد با شما چکار داشت؟

آن فرد آیا شما را می شناسد ؟

چه کسی با تلفن شما تماس گرفته؟

ماحصل صحبت های تلفنی شما با طرف مقابلتان چه بود؟

فلانی کجا رفت؟ آیا مطمئن هستید که آن فرد به شما صدمه نمیزند ؟

و به زمین و زمان شک دارند  احساس می کند هرکس او را می شناسد برای وی نقشه هایی خصمانه می کشد، ریاست طلب است و حرفش را به زور به کرسی می نشاند، بشدت احساس افسردگی می کند،  هیچ موضوعی باعث خوشحالی اش نمی شود و از خوشحالی اطرافیان عصبی می شود و دوست ندارد اطرافیانش شاد و خوشحال باشند و همیشه در حال کنکاش کردن و زیر نظر داشتن افراد است.

چیزهایی را می شنود و می بیند که واقعیت ندارد، در تکلم مشکلاتی پیدا می کند، خشن است و گاه به فکر خودکشی می افتد. همیشه فکر میکند بد شانس ترین و بد بخت ترین فرد روی زمین است . اطرافیان خود را از آزادی منع میکند و برای آنها محدودیت در نظر میگیرد . و فکر میکند همه قرار است به او ضربه بزنند.

از هر حرکتی از سوی طرف مقابلشان ، یک مدرک خیانت می سازد و همچنان به دنبال سرنخی است تا طرف مقابلش را متهم کند و به زمین و زمان اعتماد ندارد، در هر حرف ساده ای دنبال سرزنش و توهین می گردند، و دنبال تلافی کردن است، زندگی آزاردهنده می شود. در این میان شما مطمئن هستید که همسر پدر مادر خواهر و یا برادر  شما دچار بیماری بدبینی و سوء ظن است.

در تشخیص اختلالات شخصیت، الگوهای ناسازگارانه فرد باید ارزیابی شود و ویژگی‌های خاص شخصیتی او، باید از اوایل دوران بزرگسالی مشهود باشد.همچنین باید بین صفات شخصیتی که این اختلالات را به وجود می آورند و صفاتی که فرد در مواجهه با، موقعیت های استرس‌زای خاص و یا حالت های روانی متفاوت مثل، افسردگی، اختلال دو‌‌قطبی و اضطراب  بروز پیدا می کنند ، تشخیص داده شود.

شما عزیزان می‌توانید برای آشنایی بیشتر با، اختلال شخصیت پارانوئید، نشانه‌ها و عوامل خطرساز این اختلال،  مقاله را تا انتها مطالعه نمایید. در صورت بروز نشانه‌های این اختلال در اطرافیان‌تان می‌توانید، از مشاوره روانشناسی بهره ببرید. مرکز مشاوره راز ماندگار، با همکاری مشاورین متخصص خود، در این زمینه می‌تواند شما عزیزان را راهنمایی نماید.

اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

اختلال شخصیت پارانوئید، جزء، اختلالات خوشه‌ A، اختلالات شخصیت، محسوب می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال اغلب عجیب و غریب و غیرعادی به نظر می‌رسند. مهمترین خصوصیات این افراد سوءظن شدید، بی‌رحمی، بی‌اعتمادی و شک و تردید به دیگران، بدون دلیل خاص، است. این اشخاص به انگیزه‌های دیگران شک دارند و بر این باورند که دیگران می‌خواهند به آنها آسیب بزنند.

اختلال شخصیت پارانوئید اغلب در کودکی یا شروع نوجوانی آغاز می‌شود.نشانه‌های این مشکل به صورت،اشتیاق به تنها بودن،روابط نامناسب با همسالان، اضطراب اجتماعی،مشکلات تحصیلی، تفکرات عجیب ‌و‌غریب وخیالپردازی بروز پیدا می‌کند.شیوع این اختلال، در مردان بیشتر از زنان دیده می‌شود.

علل و عوامل خطر ساز برای اختلال شخصیت پارانوئید چیست؟

علت اصلی این اختلال مشخص نیست، اما، می‌توان آن را به شماری ازعوامل بیولوژیکی، روانی و محیطی نسبت داد. معمول بودن اختلال شخصیت پارانوئید، در بین افرادی که اعضای خانواده آن‌ها مبتلا به اسکیزوفرنی یا اختلالات توهمی هستند، نشان دهنده تاثیر ژنتیک، در این بیماری است. بسیاری از تجربیات کودکی، از جمله، آسیب‌های جسمی و روحی تاثیر بسزایی در به وجود آمدن این اختلال دارند.
عوامل دیگری که می‌تواند باعث بروز اختلال شخصیت پارانوئید شوند، عبارتند از، زندگی در خانواده هایی با وضعیت اقتصادی نامناسب، طلاق و جدایی عاطفی ،مرگ همسر، ازدواج نکردن و تجرد.

عواملی مانند، بی توجهی عاطفی والدین، بی‌توجهی به نیاز‌های جسمی در دوران کودکی، غفلت ناظر(والدین،مراقبین کودک)، خشم بی دلیل و با شدت والدین، می‌تواند عوامل خطر ساز و زمینه‌ای برای رشد اختلال شخصیت پارانوئید گردد.

نشانه‌های بروز این اختلال:

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، فکر نمی‌کنند، رفتارشان غیر‌معقول و غیر‌عادی است. به نظرشان شک و دودلی نسبت به دیگران، طبیعی و منطقی است. اگرچه اطرافیان معتقد هستند،این بی اعتمادی،بی مورد و بی دلیل است.

این افراد رفتا‌رهای خصمانه و یا سرسختانه دارند.‌ آن‌ها ممکن است، طعنه‌آمیز و کنایه‌وار، صحبت کنند، که باعث بروز واکنش‌های خصمانه از طرف اطرافیان می‌شود. این واکنش‌های خصمانه، باعث می‌شود،افراد مبتلا،به شک و دودلی‌شان نسبت به دیگران مطمئن شوند.شک و تردید نسبت به دیگران، همچنین عادت به سرزنش کردن دیگران، در توانایی آنان بر روابط با دیگران،تاثیر منفی می‌گذارد. افراد مبتلا به این اختلال:

• به تعهدات، راستی و صدق گفتار و اعتماد دیگران، شک می‌کنند.
• این اشخاص، معتقدند همه در حال فریب دادن آن‌ها هستند.
• در اعتماد کردن به دیگران اکراه دارند و از دادن اطلاعات شخصی خودداری می‌کنند، زیرا می‌ترسند از این اطلاعات علیه آنان سوء‌استفاده شود.
• کینه به دل می‌گیرند و تمایلی به بخشش بی‌اعتنایی، بی‌حرمتی‌ها و اهانت‌هایی که فکر می‌کنند، به آن‌ها شده است، ندارند.
• نسبت به انتقاد بسیار حساس هستند.
• در پس اظهارات و رویدادهای خوشگوار،معنا و مفهوم، تهدیدکننده، ادراک می کنند.
• سوءظن و بد‌گمانی مکرر، مداوم و بدون دلیل نسبت به همسر خود، درباره وفاداری.
• در روابط با دیگران سرد و بی‌عاطفه هستند.فاقد احساسات محبت‌آمیز به نظر می‌رسند.
• همسر خود را کنترل می‌کنند، تا از بروز خیانت جلوگیری نمایند.حسادت کردن، در روابط‌شان موج می‌زند.
• نقش خود را در مسائل و دعوا‌ها،انکار می‌کنند، زیرا، معتقدند آن‌ها همیشه درست هستند و این دیگرانند که مقصر هستند.
• تمام وقت در حال بحث و مباحثه هستند.
• تصورات قالبی منفی، در مورد دیگران دارند، به خصوص، در مورد کسانی که به گروه‌های فرهنگی متفاوتی تعلق دارند.
• از لحاظ اجتماعی منزوی‌اند.
• عیب‌جو و ناتوان از مشارکت با سایرین هستند.
• گاهی خیال‌پردازی‌های خود‌بزرگ‌بینانه‌ای از خود بروز می‌دهند.
• به دلیل شتاب دربرابر تهدیدا‌تی که تصور می‌کنند، وجود دارد، مرافعه جوهستند و درگیر دعوا‌های قانونی می‌شوند.
• در مقابله با تنش‌های زندگی، ممکن است حملات روان‌پریشی را تجربه نمایند.
• بسیار مرموز و تو‌دار رفتار می‌کنند.
• چون به دیگران بی‌اعتماد‌ند، از احساس استقلال قوی بر‌خوردارند.
• قادر به گذشت و بخشش دیگران نیستند. و حتی به جنگ با دیگران اماده هستند
• عکس العمل تندی دارند و خیلی زود خشمگین می شوند. و ضرب و شتم اولین صلاح مورد استفاده آنهاست
• اهل تلافی کردن هستند. و از هر زمان و مکانی برای تلافی کردن استفاده میکنند
• معمولا به همسران و فرزندان  خود بدون دلیل شک دارند و این شک و بدبینی را به دیگر افراد هم انتقال می دهند
• انتقاد پذیر نیستند و هر زمان که انتقادی از آنها صورت بگگیرد به تندی و با جنگ و جدل برخورد میکنند
• بسیار حساس و زودرنج هستند و حساسیت آنها به مراتب شدید تر و جدی تر است نسبت به محیط پیرامون خود
• همیشه حق به جانب هستند و اشتباهات خود را گردن نمی گیرند و به دنبال توبیخ فرد دیگری هستند
• با دیگران سر لجبازی و دشمنی دارند و بحث و جدل و ضرب وشتم را بسیار به کار می برند
• نمی توانند به کسی اعتماد کنند و همیشه نسبت به اطرافیان خود بد بین هستند و دوست دارند موارد رو به تنهایی حل کنند .
• آزادی و احساس خوشحالی را به راحتی از اطرافیان خود و مخصوصا همسر و فرزندان خود سلب میکنند و محیط جامعه و افراد جامعه را بیمارانی روانی که دنبال موقعیتی برای ضربه زدن به انها هستند معرفی میکنند .
• بیمار به دنبال جلب توجه هستند و از هر راهی برای جلب توجه خود نسبت به اطرافیان استفاده میکنند .
• رفتارهای یکنواخت ندارند و برتر بودن افراد دیگر نسبت به خود را تحمل نمیکنند و سریعا باب دشمنی را با افراد به وجود می آورند .
• بیمار بدون دلیل کافی گمان می کند او را استثمار کرده اند و به او ضرر می رسانند یا سرش کلاه می گذارند و در حال خیابن به او هستند و مدام در حال نقشه کشیدن برای بدبخت کردن او هستند
• بدون دلیل کافی، وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان و اطرافیان خود را زیر سوال می برد،  و همیشه مشغول زیر نظر گرفتن آنها است تا بتواند سر نخی از خیانت کردن آنها نسبت به خود به دست بیاورد به صورتی که این شک دائم ذهن او را مشغول می کند.
• به هیچ کس اطمینان ندارد و می ترسد از اطلاعاتی که او به آنها داده، علیه خودش استفاده کنند. و همیشه وسایل شخصی خود را محفوظ نگاه میدارد و در این فکر است که همه به دنبال به دست اوردن راز ها و اطلاعات شخصی او هستند
• در بین اظهار نظرهای اطرافیان که بی غرض و بدون خطر است و حتی اتفاق های مثبت و خوب، مفاهیم تهدیدکننده یا تحقیرکننده پیدا می کند. و همیشه به دنبال سرنخی است که دیگران برای او خطر ساز هستند و به هیچ کس اعتماد و اطمینان ندارد .
• همیشه از همه چیز و همه کس دلخور و ناخشنود است و اگر کسی به او توهین یا بی احترامی کرده باشد، هرگز او را نمی بخشد و فراموش نمی کند. و به دنبال تلافی کردن است .
• با کوچک ترین اتفاق و صحبتی، احساس می کند به شخصیت و اعتبارش لطمه وارد شده و بلافاصله واکنشی خصمانه و خشمگینانه نشان می دهد یا به مقابله می پردازد (در حالی که دیگران چنین برداشتی ندارند.)
• مکررا و بدون هیچ دلیلی به وفاداری همسرش شک می کند.

 چگونه میتوان اختلال شخصیت پارانوئید را درمان کرد؟

این افراد، معمولاً خودشان برای درمان اقدام نمی‌کنند، زیرا آن‌ها خود را بدون مشکل تصور می‌کنند. چون، اعتماد اصل اساسی در روان‌درمانی است، این افراد به دلیل بی‌اعتمادی نسبت به انگیزه‌های درمانگر،برنامه‌های درمانی خود را ادامه نمی‌دهند. برای فرد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، روان‌درمانی بهترین گزینه برای درمان است. کمک گرفتن از مشاور روان‌شناس متخصص، می‌تواند به این افراد کمک نماید.

این بیماری جنبه موروثی دارد. معمولا افرادی که در خانواده سابقه بیماری اسکیزوفرنی دارند بیشتر در معرض ابتلا هستند. علت احتمالی دیگر اینکه می تواند تجربه دردناکی در دوران کودکی باعث بروز این مشکل شود.

کودکانی که والدین پرخاشگر دارند و یا کودکیشان با احساس نا امنی سپری شده است می توانند قربانیان این بیماری باشند.

اکثر خانواده ها برای اینکه کودکانی مستقل پرورش دهند از کودکی فرزند خود را در برابر مشکلات قرار میدهند و کودکان هم چون هنوز قوه ادراکی و احساسی رشد نیافته ای دارند قدرت تشخیص نسبت به موارد و موضوعات پیش رو را ندارند.

بنابر این چون پدر مادر را حامی خود نمیدانند از دوران کودکی در صدد حل کردن مشکلات به تنهایی هستند و همین باعث می شود محتاط عمل نمایند و قدرت اعتماد نسبت به اطرافیان را درک نکنند و خود را در برابر مشکلات تنها ببینند و جز خود به هیچ فردی اعتماد نداشته باشند که این موارد ریشه در کودکی دارند و هر چه سن بالاتر برود ریشه ها محکم و تر استوار تر شوند

مشاورین روان‌شناس با استفاده از روان‌درمانی، باعث افزایش مهارت‌های تطبیقی فرد، با شرایط زندگی می‌شوند. به آنان اعتماد کردن، همدلی، روش‌های برقراری ارتباطات و تعاملات اجتماعی و افزایش اعتماد‌به‌نفس، آموخته می‌شود.

دارو درمانی نیز، می‌تواند موثر باشد، به‌خصوص اگر فرد از مشکلاتی مانند، افسردگی و اختلالات اضطرابی رنج می‌برد. تلفیق روان‌درمانی و دارودرمانی می‌تواند، موثرترین درمان برای این افراد باشد.

در مجموع، چشم‌انداز بلندمدت زندگی افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، به علاقه آن‌ها به قبول درمان بستگی دارد. افرادی که در برابر درمان، مقاومت نشان می‌دهند، زندگی عملکردی آن‌ها آسیب بیشتری می بیند. این اختلال می‌تواند بر توانایی شخص در داشتن شغل مناسب و روابط اجتماعی او ،تاثیر مخرب و منفی بگذا رد.در مقایسه اشخاصی که درمان را می‌پذیرند، در جامعه عملکرد موثر‌تری دارند.